 |
Luljeta Lleshanaku |
No. 91 / Julio - Agosto 2016
Luljeta Lleshanaku
(Elbasan, Albania, 1968)
Traducción de Lucia Paprčková
E hëna në shtatë ditë
I.
E hëna është një këpucë teke;
me tjetrën, ndoshta po argëtohet qeni i lidhur tek porta.
Dielli del gjithmone nga një deriçkë
dhe derdhet si krundet nëpër rrugë- gjithsesi i panevojshëm.
Burrat që zbresin zallit
me trupin drejt, e duart të lidhura pas shpine
janë nisur për askund.
Ata ngjajnë me thepin e pushkës në vijën e shënjestrës;
duhet te mbash frymën për t’i fiksuar.
Pështyma e tyre akoma e hidhur nga kafeja
dhe mbi jakat e xhaketave- barriera zbokthi
apo flamuj të bardhë dorëzimi.
Javë të tëra pa rënë një pikë shi. Përroi i vetem digjet nga sifilisi.
Një fëmijë i përvidhet së ëmës; nuk do të shkojë në shkollë.
Është nëntë vjeç, dhe mbledh e zbret me gishtat e nxirë me arra të njoma
vitet që i kanë mbetur deri në rekrutim.
Përtej dhjetës, ai është i hutuar.
Vizaton rreth vetes nje rreth të madh në pluhur
si një copë lëkurë e shënuar
atje ku do të kryhet një heqje tumori..
II.
Si salmonët, lënë detin dhe i ngjiten grykëderdhjes se lumit
kur vjen koha e dyzimit,
- dasmorët, bëjne nje hap prapa në histori
ndërsa kthehen te nesërmen, me sytë përdhe, duke i kërkuar lëkurët,
të zonjës së shtëpisë:
“E imja eshte krejt e bardhë, me manikur ne thonj!”
“E imja është e butë, dhe ka nje damkë djegjeje hekuri në parakrah”
“E imja mban erë sherebel; pa kanavacë e pa astar!”
“E imja është e magjepsur; mund ta veshësh nga te dyja anet!”
“Më jep një çfarë të mundesh, pak rëndësi ka!”
Ja dhe Mustafai, pijaneci…,
me kokën e ngjitur në të djathtë të trupit.
Ai është shenjti i së hënës- fajtor për gjithçka
ndërsa përthith mallkimet e të tjerëve
si një copë pambuk e lagur me akool,
përmbi plagë.
III.
Para gjumit bota kthehet nën qepallë
si ushtria nën një hark triumfi, e ngopur në kotësinë e vet,
Në fund të kolonës-plaçka e luftës
-riti i përnatshëm i bashkimit trup me trup,
ajo muzikë rrecka-rrecka
që mjafton sa për të fshehur
motivin për të cilin u zgjuam sot në mëngjes
e aq më tepër, atë, për të cilin duhet të zgjohemi nesër.
Llamba shuhet për herë të fundit.
dhe gjaku iu rikthye qarkullimit te vogël.
IV.
Kur ime gjyshe erdhi nuse ketu,
shtëpia ishte bosh: vetëm armët varur e një emër të mirë.
Me kaq pak gjëra, asaj iu desh të ndërtonte një qytet
të gjejë nje palë shpatulla për një kokë.
E filloi duke mbjellë një kajsi para shtëpisë.
Dhe më tej një të dytë. Si një deadline,
apo si dora e vënë para fytyrës
që fryma të kthehej e ngrohtë mbrapsht.
Pastaj prej trupit te saj pikuan fëmijët
shiu nga tenda prej llamarine.
Ata që ranë në tokë të butë u harruan; të tjerët mbi çimento
ia dolën mbanë.
E ata që mbijetuan,
sot e kësaj dite janë ngurosur në një fotografi bardhë e zi
me kostumet prej stofi dhe shtegun e qartë të flokëve me brilantinë
të parehatshëm,
si brenda një jete të marrë hua.
V.
Lodrat e prishura ishin argëtimi im.
Zebra, karroca kineze e akullores me kurdisje,
që im atë m’i solli dhuratë për Vit të Ri,
asgjë nuk vlenin
ishin si torta me kremin e lëpirë fshehtas në kuzhinë
derisa diçka metalike u thyhej përbrenda
dhe hidheshin tej të panevojshme …
Atëherë ua hapja barqet, ingranazhet mikroskopikë, bateritë
pa e ditur se kisha bërë hapin tim të parë drejt të kuptuarit,
si liri nga funksioni.
Kur për herë të parë pashë një pikturë të vërtetë,
bëra disa hapa mbrapa, instiktivisht, me thembra,
po zgjidhja pikën e vdekjes,
nga ku mund të hyja në brendinë e gjërave.
Ndërsa me njerëzit ishte tjetër gjë,
ata i ndërtova vetë. Njerëzit i desha,
qëllimisht jo deri në fund. Asnjëri prej tyre
nuk preku tavanin e kaltër me kokë,
si shtëpitë e lëna në mes, me një plasmas në vend të çatisë
kur sapo ka filluar vjeshta e lagësht e të kuptuarit.
VI.
Ja, ku është ai burri i ndershëm, burri i drejtë,
me fytyrën e shkundur mirë nga thërrimet
si një shtroje pikniku.
Soji i tij nuk mbetet kurrë pa punë:
“Kam një vrimë të gatshme në gjoks,
a ka kush ndonje gozhdë për të ngulur?”
Të njejtën gjë ka bërë edhe stërgjyshi,
edhe gjyshi, babai..
Ndoshta të njëjtin zanat do të ketë edhe i biri, për analogji.
Ai që pikërisht tani, i ka ngulur sytë si diçkaje të pavlerë
(hapu dhe e futu!)
herët e vonë.
“Sa larg do të shkoj?”- e kishte pyetur një herë i biri
“Aq sa mos ta humbasësh veten nga sytë!”
Mund të kishte qenë një ëndërr, sepse pema e tij gjenealogjike
u dogj nga rrufeja
dhe një erë e mirë prej uluweah u përhap nëpër katund.
VII.
Kundërmim rrënjësh. Shirat kthehen në zgjoin e vet
si bletët, të gjithë njëherësh, pa hierarki. Është traditë.
E për të dalluar shirat e freskët nga ata melankolikë
të mbarsur mbi kodrina gjatë verës,
unë mbyll njërin vesh, njëlloj siç perceptohet identiteti.
Im ungj më kërkon një fazzoletto për të fshirë syzet,
e quan kështu, që prej kohës kur ishte për kurim nga
bronkopneumonia në Firence,
kohë për të cilën ai flet
si për muajin e mjaltit.
Ai tashmë ka dëftesën e notave të mia simestrale në dorë
gjaku i pulson në tëmtha; çështje për jetë e vdekje.
Varet prej tij
të përcaktojë
në jam një tullë për shtëpi
apo gur për një kullë bari.
Dhe ajo dorë që pritet të më godasë
është manual përdorimi që lexohet vetëm një herë
por, ulluqet në pëllëmbë, vijat e tij të fatit,
janë të vetmet që nuk do të më lënë shenjë.
Djalli e marrtë! Më sill një fazzoletto!
VIII.
Nëse ke një lëkurë të zezë,
Buzëqeshja jotë duhet të jetë e përkryer.
Ajo s’mund të jetë gjysmake dhe as me dhëmbët copë-copë.
F. e di këtë. Ajo mban zi për të birin,
Hap dritaren herët, ndez sobën me vajguri e me një copë telegram të spërdredhur,
pastron oborrin, ushqen pulat, gatuan sa për dhjetë vetë
fikson karrigen e saj me krahë sfinksi përballë derës
dhe si çdo ditë kapet si një skifter, fort me kthetra
pas rregullit
formës,
duke joshur si kuadratet në fushat me grurë
atë pjesë të saj, që fluturon pamëshirshëm në vijë të drejtë
dhe që nuk e prek tokën.
Ajo i merr përshëndetjet me sy.
Rruga i hapet nga të dyja krahët.
si e djela midis ditëve të javës, e caktuar për mirënjohje
dhe meditim.
IX.
Në mes je i shpëtuar- thoshnin latinët
Mbulesa e qëndisur në mesin e tryezës,
Tryeza në mesin e qilimit.
Qilimi në mesin e dhomës.
Dhoma në mesin e shtëpisë.
Shtëpia në mesin e bllokut.
Blloku në mesin e qytetit.
Qyteti në mesin e hartës.
Harta në mesin e dërrasës së zezë.
Dhe dërrasa e zezë.
Në mesin e hiçit.
Lola është një engjëll. Balli i saj nuk është rritur që kur ishte tetë vjeç,
për të ruajtur të njejtën qendër graviteti. Dhe ajo pëlqen skajet, qoshet
pavarësisht se veten e gjen gjithmonë në mes të një autobusi
kur njerëzit turren drejt hyrjes dhe daljes.
Fqinjët e mi janë njerëz të pashkollë,
nuk kanë dëgjuar asgjë për estetikën,
dhe zor se kanë lexuar gjë mbi boshtin, simetrinë dhe të vërtetën absolute.
Por, ata lëshohen instiktivisht drejt mesit
ashtu si koka e burrit lëshohet krejtësisht në prehrin e gruas,
që me një palë gërshërë, pabesisht, deri nesër
do ta bëjë atë më të prekshëm se kurrë.
X.
Përgatitjet për dimër nuk janë një zakon
por, shqisë. Flakim nga vetja, makthet tona të tëpërta,
si objektet nga një anije e ngecur në cektinë.
Taedium vitae* është ora lokale që nuk bën më punë
Përderisa vetëm një erë fasulesh të ziera na ndan nga fqinjët.
Dhe nga parardhësit, një ëndërr sipër stufës.
Mes meje dhe fuqive të mia nuk ka asnjë ndërmjetës.
era predikon rreth e rrotull me zë hundor prej profeti te rremë.
Vitet përbrenda rrokullisen me kollotumba, pjerrësirës së ngrirë,
duke fshehur instiktivisht kokën midis gjunjëve.
Kufijtë rrudhen. Edhe pse më abstrakt se kurrë
trupi është atdheu im pa himn.
me të cilin prekem në kllapi, në kufijtë e ekzistencës
si buzët e nënës mbi ballin e fëmijës me temperaturë…
kur është fjala
për mbijetesë.
Lunes de siete días
1
El lunes sienta como un zapato raro
su par mordido por el perro atado en la puerta.
El sol siempre sale por la puerta trasera abierta
y se esparce por la casa como alimento para pájaros en la calle.
Los hombres regresando de la playa pedregosa
con las manos atrás
en su caminar a ninguna parte
parecen el punto de mira de un fósil
su saliva amarga todavía de café
la caspa dispersa por el cuello de su camisa;
para dibujarla tendrías que contener la respiración.
Durante semanas no hubo ni una sola gota de lluvia. La fina
corriente disminuye, enfermiza, sifilítica.
Un niño que falta a la escuela
se escabulle de su madre.
Tiene nueve años y aún suma y resta con los dedos
ennegrecidos por las nueces frescas
contando los años para su reclutamiento.
Dibuja un círculo grande, polvoriento en la mugre
que se parece a una pieza de carne podrida
en la que el tumor acaba de ser extirpado.
2
Como el salmón, listo para aparearse,
nadando contra la corriente del mar
al estuario del río
los invitados a la boda dan un paso atrás en el tiempo
y mendigan a la patrona que les devuelva su carne:
‘La mía es blanca y brillante...’
‘La mía es suave, con una quemadura de plancha caliente en mi antebrazo...’
‘La mía huele a salvia, como una bolsa de lona...’
‘La mía es mágica, puedes ponerla del revés...’
‘¡Dame cualquier cosa –no importa!’
Aquí llega Mustafá, el borracho,
con su cabeza pegada al lado derecho de su cuerpo.
Él es el Santo del Lunes, culpable de todo,
absorbiendo los pecados de todos
como un hisopo de algodón impregnado de alcohol
apretado a una herida.
3
Antes de dormirse, el mundo entero vuelve bajo los párpados
como un ejército lleno de orgullo, agrupado bajo el Arco de Triunfo,
el botín de la guerra dejado atrás.
El rito nocturno de follar
que trituró la música
suficiente para esconder
el motivo por el que nos despertamos esta mañana
y, más aún, el motivo para despertar mañana.
La lámpara se apaga por última vez
y la sangre sigue su pequeña ruta circular.
4
Cuando mi abuela llegó aquí como una novia
con nada más que su buen nombre
la casa estaba vacía de todo, menos de armas colgadas.
Había tan pocas cosas allí que tuvo que construir una ciudad entera
sólo para encontrar un par de hombros para la cabeza.
Comenzó con la plantación de un albaricoquero frente a la casa
y luego otro, de modo que los dos eran
como las manos ahuecadas en una cara
para calentarla.
Entonces los niños gotearon de ella
como lluvia del techo de hojalata.
Los que cayeron sobre el suelo blando fueron olvidados.
Los que cayeron sobre el cemento
lograron sobrevivir.
Hasta hoy
todavía siguen en pie petrificados en una fotografía en blanco y negro
en trajes de lana con el pelo graso cortado a trasquilones
pareciendo incómodos
pareciendo que sus vidas eran prestadas de otros lugares.
5
Los juguetes rotos eran mis juguetes:
cebras, muñecas chinas de broma, carretas de helado
-regalados en Año Nuevo por mi padre.
Pero de nada sirvió guardarlos juntos.
Parecían tortas con su glaseado
lamido por un niño pícaro
hasta que los rompí, rajé y sondeé sus tripas, engranajes
pequeñitos, las pilas,
sin ser consciente entonces de que estaba ensayando
mi comprensión de la libertad.
Cuando miré por vez primera una pintura real
di unos pasos atrás, instintivamente,
sobre mis tacones
buscando un lugar precioso
desde el que poder explorar su profundidad.
Fue distinto con la gente:
yo los construía,
yo los amaba, pero no llegué a amarlos plenamente.
Ninguno fue tan alto como el techo azul.
Al igual que en una casa inacabada, parecía haber una lámina de plástico
sobre ellos en vez de un techo
al comienzo del otoño lluvioso de mi comprensión.
6
Aquí está el hombre honesto, el hombre justo,
su cara una manta de picnic
sacudida de migajas.
Este tipo de hombre nunca está desocupado.
Pregunta: “¿Alguien tiene un clavo para
al agujero de mi pecho?”
Mi bisabuelo era así,
y así era mi abuelo, y mi padre.
Tal vez si yo fuera hijo habría sido igual,
mirando fijamente a un padre sin ningún valor
(¡Qué vergüenza! Diría yo).
“¿Hasta dónde debo ir?” El hijo preguntaría sólo una vez.
“Hasta que pierdas la vista de ti mismo.”
Habría sido un sueño,
porque su árbol genealógico fue alcanzado
por un rayo
antes que el olor suculento de azúcar quemado emanando de Katsura
difundido sobre el pueblo.
7
El olor de las raíces en el aire, y la lluvia cayendo
como las abejas que regresan a sus colmenas, todos a la vez.
Es una tradición en mi familia distinguir la lluvia feliz de
la lluvia melancólica
concebida por encima de las cumbres durante el verano.
Escucho con un oído, esperando, como si de repente uno reconociese
que la voz de un extranjero
es en efecto su propia voz.
Mi tío pide un ‘fazzoletto’ para limpiar sus gafas.
Ha usado esa palabra desde que fue a Florencia
para curar su neumonía –época que recuerda
tan afectuosamente como una luna de miel.
Con mi informe escolar en su mano
las venas palpitan en sus sienes –cuestión de vida o muerte.
Es él quien tiene que determinar
si seré un ladrillo para una pared
o una piedra para una granja.
La mano que golpea
es un manual de instrucciones leído solamente una vez
aunque los surcos de la palma de su mano –los límites de su destino –
jamás dejan huellas en mí.
‘Al Diablo con eso! Tráeme un fazzoletto!’
8
‘Si tienes la piel morena
tu sonrisa es exquisita,
plena, y disimula los dientes picados.’
F lo sabe. Llora por su hijo.
Por la mañana temprano abre la ventana
enciende la estufa de queroseno
con un trozo de telegrama arrugado aún en su mano
barre el patio, alimenta a los pollos, cocina para diez,
arregla la silla de brazos de esfinge
frente a la puerta.
Y cada día con garras de halcón lucha contra
el desorden
rogando por la forma y disciplina
igual que las parcelas cuadradas de un campo de trigo
dirigiendo una parte de sí misma que vuela sin piedad
en línea recta
sin aterrizar jamás.
Acepta saludos con sus ojos
y se abren caminos ante ella
como el Sabbat entre otros días,
dedicado a la gratitud y a la oración.
9
Medio tutissimus ibis, por el centro irás más seguro.
El mantel bordado en el centro de la mesa.
La mesa en el centro de la alfombra.
La alfombra en el centro de la habitación.
La habitación en el centro de la casa.
La casa en el centro del bloque.
El bloque en el centro de la ciudad.
La ciudad en el centro del mapa.
El mapa en el centro de la pizarra.
La pizarra en el centro de ningún lugar.
Lola es un ángel. Su frente no ha crecido desde sus ocho años,
su centro de gravedad no ha cambiado. Y le gustan los rincones, las esquinas,
aunque siempre se encuentra
en el centro del autobús
donde la gente corre hacia la puerta de cada extremo.
Mis vecinos nunca fueron a la escuela
ni han oído hablar de la estética
y casi nunca han leído algo
sobre los ejes de la Tierra, la simetría, o la verdad absoluta.
Pero instintivamente se dejaron arrastrar hacia el centro
como un hombre poniendo su cabeza en el regazo de una mujer,
una mujer que, con un par de tijeras,
lo hará más vulnerable que nunca
antes de que termine el día.
10
Preparación para el invierno
no es la tradición sino el instinto. Lanzamos nuestras ansiedades de recambio
como la carga preciosa de un naufragio.
Taedium vitae es una zona horaria
que ya no existe.
El olor a judías hervidas nos separa
de nuestros vecinos, un sueño por encima de la estufa
nos separa de nuestros antepasados.
No hay intermediario
entre mis talentos y yo.
El viento predica con una voz gangosa de profeta falso.
Los años dan volteretas sobre las laderas congeladas
y nosotros instintivamente escondemos la cabeza entre las rodillas.
Los límites se marchitan. Mi cuerpo,
más abstracto que nunca, es un país sin himno,
un país, delirante y una vez cerca de la muerte, que toco
como una madre toca con sus labios la frente de su hijo
con fiebre alta.
